Jedną z ostatnich decyzji bpa Stanisława Stefanka na urzędzie ordynariusza łomżyńskiego, był podpisany 10 listopada 2011 r. dekret erygujący Muzeum Diecezjalne w Łomży. W dokumencie czytamy m.in., że podstawą tej długo oczekiwanej decyzji jest troska o zabezpieczenie dóbr kultury chrześcijańskiej, stanowiących własność diecezji łomżyńskiej, a także postanowienia Konstytucji Soboru Watykańskiego II Sacrosanctum Concilium z 4 grudnia 1963 r. Muzeum mieści się w należącym do Kurii Biskupiej gmachu przy ul. Giełczyńskiej 20. „Muzeum Diecezjalne niech służy zabezpieczeniu źródeł związanych z działalnością Kościoła na terenie naszej Diecezji i będzie miejscem twórczych badań historycznych naszej ziemi. Wszystkim pracownikom Muzeum oraz wiernym z serca błogosławię” - napisał w dekrecie ordynariusz diecezji. Jednocześnie powołał na dyrektora muzeum ks. kan. Dariusza Dąbrowskiego, a na jego zastępcę – ks. Tomasza Grabowskiego.

Statut placówki zakłada, że muzeum gromadzi, przechowuje i zabezpiecza dzieła sztuki kościelnej, religijnej i świeckiej; zwłaszcza posiadające związek z diecezją i regionem, wycofane z kultu religijnego, uzyskane drogą darowizn, depozytów, zakupów. Dzieła te, za zgodą biskupa łomżyńskiego, mogą być przekazane kościołom diecezji lub innemu muzeum do czasowego użytku w formie depozytu. Placówka ma czuwać, by dzieła sztuki wycofane z kultu Bożego i umieszczone w Muzeum nie były przeznaczone dla świeckiego użytku, przechowywane w prywatnym posiadaniu, sprzedawane, darowane, zbywane w jakikolwiek sposób, chyba że biskup łomżyński wyrazi na to oddzielną zgodę.

Ponadto Muzeum gromadzi pamiątki życia i kultury religijnej oraz przedmioty o treści świeckiej, pochodzące z kościołów i plebanii, pozostałe po księżach lub złożone przez świeckich ofiarodawców. Archiwizuje też plany, projekty, makiety i fotografie budowli kościelnych, dekoracji plastycznych i urządzeń wnętrz, jako dokumentację starych lub planowanych obiektów. Inwentaryzuje, kataloguje oraz opracowuje naukowo posiadane muzealia, prowadzi bibliotekę z zakresu konserwacji zabytków oraz dokumenty i akta archiwalne własnych zbiorów, a także dzieł sztuki znajdujących się w kościołach całej diecezji – materiały te może udostępniać zainteresowanym do celów naukowych. Placówka zabezpiecza też i konserwuje zabytki sztuki kościelnej. Może posiadać własną pracownię konserwatorską, w której będzie konserwować zbiory własne i powierzone, wykonywać dokumentację zabytków, służyć administratorom parafii radą w sprawie profilaktyki konserwatorskiej i konserwacji przedmiotów zabytkowych. Będzie urządzać tematyczne, stałe i czasowe wystawy dzieł sztuki i udostępniać je publiczności, a także prowadzić wykłady i warsztaty z dziedziny sztuki i ochrony zabytków, wydawać publikacje i współdziałać w upowszechnianiu sztuki oraz nauki o sztuce kościelnej ze wszystkimi, którym zależy na ochronie polskiego dziedzictwa religijnego i kulturowego.

Ksiądz dyrektor Tomasz Grabowski pochyla się właśnie nad metalowym odlewem Ukrzyżowanego. To jeden z najcenniejszych eksponatów, datowany na XIX wiek, pochodzi z kościoła w Szczepankowie.

- Godna zauważenia jest niewątpliwie galeria portretów biskupów sejneńskich – są wizerunki ordynariuszy oraz trzech sufraganów – mówi ks. Tomasz. - Interesujące niezwykle są ponadto portrety świeckie z przełomu XVIII i XIX wieku. Mamy dość liczną kolekcję medali upamiętniających papieskie pontyfikaty. Według watykańskiego zwyczaju każdy kolejny rok danego papieża upamiętniany jest innym medalem. Udało nam się zgromadzić ciekawy zbiór, choć – co oczywiste – nie są to wszystkie wydane przez Watykan medale. Ozdobą kolekcji łomżyńskiego muzeum są niewątpliwie rzeźby sakralne i to począwszy od gotyku aż po XIX wiek. Najstarsza – rzeźba Matki Bożej z Dzieciątkiem - datowana jest na rok ok. 1500. Uwagę zwracają też dwie rzeźby pochodzące najprawdopodobniej z krakowskiej pracowni samego Wita Stwosza. Taką opinię przynajmniej wyraził jeden z cenionych historyków Uniwersytetu Jagiellońskiego, dodając, że dzieła te znalazły się na naszym terenie najprawdopodobniej w wyniku jakiejś wymiany handlowej – mówi ks. Tomasz Grabowski.

Interesujące są także elementy rzeźbiarskie i malarskie z ołtarza katedralnego w Łomży, zdobiące go jeszcze w latach powojennych – m.in. obraz św. Rocha, znajdujący się w koronie tego ołtarza. W oddzielnej sali – kolekcja starych mebli używanych w przeszłości na plebanii, bogaty księgozbiór i wystawa szat liturgicznych. Prawdziwe białe kruki sztuki edytorskiej to niewątpliwie „Graduał” z 1614 roku – jeden z zaledwie trzech eksponatów w Polsce, podarowany przez biskupa Stanisława, wydany w Moguncji „Komentarz do Ewangelii” z 1602 r., no i XIX- wieczna „Biblia” z komentarzem, według przekładu ks. Jakuba Wujka – bogato ilustrowana unikalnymi grafikami.

Okazale prezentuje się tron z parafii Zaręby Kościelne, ofiarowany 23 IX 1892 roku „Na pamiątkę 50-letniego pożycia małżonków Sawickich”. Różne rodzaje krucyfiksów, relikwiarzy, ikon, bogata kolekcja złotnictwa – głównie naczyń liturgicznych – stanowią dopełnienie tej unikalnej, wspaniałej kolekcji historycznej, zgromadzonej w łomżyńskim muzeum diecezjalnym.

Ordynariusz zwrócił się z apelem do księży w całej diecezji o przekazywanie kolejnych eksponatów do nowej placówki. „Przekazane przez księży eksponaty będą stanowiły elementy stałej ekspozycji pod nazwą „Dobra kultury diecezji łomżyńskiej” (…)

Wawrzyniec Kłosiński